Opština Arilje nalazi se u zapadnom delu Republike Srbije, u sastavu Zlatiborskog okruga, na nadmorskoj visini od 330 do 1382m. Smeštena je između slivova reka Moravice, Velikog i Malog Rzava, na površini od 349km2. Po konfiguraciji zemljišta pripada brdsko-planinskom području sa uskim pojasom ravnice oko reke Moravice.
Prema popisu iz 2022.godine, u opštini Arilje živi 17.063 stanovnika. Kao administrativni centar opštine, Arilje je dobro povezano sa većim privrednim, kulturnim i administrativnim centrima kao što su Užice, Čačak, Kragujevac, Beograd. Ovo područje je bogato čistim vodama i atraktivnim šumskim predelima, što ga ubraja u najčistije i najzdravije sredine u Srbiji. Bistre planinske rečice i potoci, obiluju čistom i veoma kvalitetnom vodom, presecaju teritoriiju cele opštine i pogodne su za vodosnabdevanje, gajenje ribe, ali nije zanemarljiv ni njihov hidroenergetski potencijal.
Očuvana životna sredina pruža izvanredne uslove za proizvodnju zdrave hrane.
Neosporan privredni uspon, razvijen preduzetnički duh, konstantan porast izvoza i spoljno trgovinskog suficita rezultat su duboko ukorenjene tradicije privatnog preduzetništva na teritoriji opštine. Dominantne grane su poljoprivreda i prerada poljo privrednih proizvoda, tekstilna industrija, prerada drveta, metaloprerada. Arilje je u svetu prepoznatljivo po proizvodnji maline, pa se često naziva i svetskom prestonicom maline. Gajenjem maline bavi se skoro celokupno stanovništvo.
Preko 5.000 malih fabrika pod otvorenim nebom proizvedu godišnje oko 15 hiljada tona maline, što čini oko 20% ukupne srpske proizvodnje i oko 10% proizvodnje na svetskom tržištu.
U regionu a i celoj zemlji poznati su tekstilni proizvodi sa zaštićenim žigom kvaliteta „Ariljski tekstil“
ISTORIJA ARILjA
Teritorija ariljske opštine naseljena je od davnina što dokazuju arheološka nalazišta pećinskih naselja sa obe strane Velikog Rzava koja datiraju iz paleolita.
Kontinuitet neprekidnog boravka ljudskih zajednica nastavlja se i dalje kroz bakarno, bronzano i gvozdeno doba.
Visocka Banja Photo by : Facebook
U 1. veku nove ere ove krajeve zauzimaju Rimljani i pripajaju ih provinciji Dalmaciji. Svedočanstva iz vremena rimske vladavine su lokalitet Gradina u selu Brekovu gde je bilo rimsko utvrđenje i rimski put od današnje Ivanjice prema Požegi dolinom Moravice. Sa propašću rimskog carstva ugasili su se i antički izvori kulture i pismenosti pa su pisani izvori sa ovih prostora iz tog perioda u potpunoj tami.
Tek oko druge polovine 10. veka krajevi oko današnjeg Arilja dolaze na „svetlost dana“. Tada su izbeglice iz Larise (Grčka) na mesto današnje ariljske crkve donele mošti Sv. Ahilija. Grčki episkop i veliki propovednik hrišćanstva, živeo je u 4. veku. Po Svetom Ahiliju je današnje Arilje (nekada Moravice) dobilo ime, a njegov kult se slavi i danas kao narodni praznik i gradska slava 28-og maja.
Smestaj “ Vila Ravijojla “ Photo by : https://www.visitarilje.com/smestajni-res.php?id=4
Godine 1219. Sava Nemanjić je ariljski manastir proglasio za sedište moravičke episkopije koja se prostirala na teritoriji ariljskog, užičkog, valjevskog i čačanskog kraja. U ovom mestu je stolovao srpski pravoslavni episkop, a kasnije i mitropolit. Prva katedrala moravičkih episkopa je uništena u 13. veku posle čega je kralj Stefan Dragutin preuzeo građenje nove katedrale na istom mestu. Vreme podizanja postojeće crkve je između 1283-1286.godine. Unutrašnjost je živopisana 1296.godine iz tog razdoblja potiču sačuvani ostaci fresaka.
Iz ovog perioda srednjovekovne Srbije potiču i utvrđenja Golubinjak iznad Velikog Rzava u selu Visoka, Gradina u Brekovu, a uz Rzav u selu Bjeluša nalazi se zaravan Carevo polje.
Tokom 17.veka, kada se desila Velika seoba Srba 1690.godine zbog teškog položaja hrišćanske raje u porobljenoj Srbiji, Arilje i okolina su ostali pusti. Novi žitelji iz Istočne Hercegovine i Crne Gore počeli su da se doseljavaju na ove prostore sredinom 18. veka.
Etno Domacinstvo Mitrovic : Photo by : https://www.visitarilje.com/smestajni-res.php?id=16
Posle Prvog i Drugog srpskog ustanka stanovništvo se vraća svojim mirnodopskim zanimanjima (ratarstvo, stočarstvo, zanati i trgovina) uživajući prve plodove slobode koju su izvojevali. Usled povećanja broja stanovništva, oživelo je i naselje kod ruševina manastira Sv. Ahilija. Izgradnjom konaka serdara Jovana Mićića 1823. godine postavljene su osnove varošice.U promenljivom i turobnom vremenu 19. veka, malo naselje zbijeno oko crkve i u njenoj senci, kao drumsko svratište i karavansko konačište, sporo se razvijalo i urbanizovalo. Međutim, njeno kulturno i privredno izrastanje, pod duhovnim sticanjem, postojanjem i trajanjem crkve nije moglo biti zaustavljeno. Tako je čaršija počela da živi najpre pred hramom, a zatim se širila i spuštala sa isturene zaravni u podnožje prema rekama.
Sledeća etapa u razvoju Arilja je proglašavanje za varošicu 23. oktobra 1880. godine od strane kneza Milana Obrenovića od kada se ubrzava izgradnja naselja i privredni razvoj. Posle Drugog svetskog rata Arilje nastavlja svoj život kao sresko sedište do 1955. godine, kada dolazi do ukrupnjavanja srezova, a ariljski srez ulazi u sastav novoformiranog užičkog sreza. Decembra 1959. godine vrši se ukrupnjavanje srezova i opštine, tada se formira nova opština Arilje koja u istom sastavu funkcioniše i danas.
Početak 20. veka obeležio je intenzivan razvoj zanatstva i voćarstva. Danas je Arilje grad maline, privatne privrede, sa turističkim potencijalom.
Rakija Zlatna Biserka : Photo by : Milan Stevanovic
CRKVA SV.AHILIJA
Crkva Svetog Ahilija je simbol Arilja i njegov duhovni svetionik. Podignuta je u 13 veku kao zadužbina kralja Dragutina Nemanjića, a posvećena je Svetom Ahiliju, episkopu iz Larise. Građena je u raškom stilu i prvobitno je bila sedište moravičke episkopije, a kasnije i mitropolija.
U drugoj polovini 10 veka, izbeglice iz grčkog grada Larise doneli su ovde mošti Svetog Ahilija po kome će mesto kasnije dobiti ime. Kult Svetog Ahilija slavi se i danas kao narodni praznik i gradska slava.
Pored arhitektonskih vrednosti i istorijskog značaja, ova srednjevekovna crkva se ističe kao galerija dragocenih fresaka koje su živopisane krajem 13 veka. Solunski freskoslikari su ovde naslikali dragocene freske, a najvrednija od njih je freska plavog anđela-arhanđela Gavrila, čuvara svetilišta koja se svratava u remek dela starog srpskog slikarstva. Treba istaći i da je freska koja prikazuje predstavu Hrista Didaskalosa, na izložbi reprodukcije fresaka hrišćanskog Istoka u Parizu 1971.godine, proglasešena za najlepšu fresku.
,, Ko tebe nije video taj ne zna sebe, ko tebe ne vidi taj neće nikuda stići, jer beskrajan je put,,. Ovako je u pesmi,,Ariljski anđeo,, napisao pesnik Branko Miljković, diveći se njenoj lepoti.
Tekst je autorski i koriscen od strane redakcije SUS-a sa saglasnoscu Sportsko-turistickog centra Arilje radi promocije Arilja.
Pogledajte detaljnije na : https://www.visitarilje.com
